Làng nghề Lệ Mật (phường Việt Hưng, Hà Nội), với hơn bốn thế kỷ gắn bó với rắn, không chỉ nổi tiếng bởi kỹ nghệ nuôi và chế biến rắn mà còn trở thành điểm đến trải nghiệm sinh thái – giáo dục độc đáo của Hà Nội. Trong đó, hoạt động khám phá về rắn độc và rắn không độc thu hút đông đảo du khách nhờ sự kết hợp giữa tri thức khoa học, văn hóa truyền thống và những trải nghiệm thực tế sống động.
Tại Trung tâm bảo tồn nghề nuôi rắn và chế biến các sản phẩm OCOP, dược liệu từ rắn của HTX Làng nghề Lệ Mật, hành trình khám phá bắt đầu bằng việc tìm hiểu kiến thức nền tảng về các loài rắn phổ biến ở Việt Nam. Dưới sự hướng dẫn của chuyên gia, du khách được tiếp cận những thông tin đầy đủ về hình thái, tập tính và môi trường sống của rắn, từ đó nhận biết sự khác biệt giữa rắn độc và rắn không độc. Những kiến thức tưởng chừng xa lạ bỗng trở nên gần gũi thông qua hình ảnh thực tế cùng mô hình trực quan và các câu chuyện gắn liền với văn hóa người dân làng nghề Lệ Mật.
Sau phần giới thiệu lý thuyết, người tham quan bắt đầu bước vào khu nuôi dưỡng rắn – nơi hàng chục loài rắn đang được nuôi dưỡng trong môi trường bán tự nhiên. Đây là trải nghiệm ấn tượng nhất, giúp du khách quan sát trực tiếp cả rắn độc như hổ mang, rắn đen vàng (cạp nong), rắn cạp nia (đen trắng)… và các loài rắn không độc như rắn ráo, rắn nước, rắn sọc dưa…
Mỗi loài đều thể hiện những tập tính thú vị: Rắn hổ mang với dáng phòng vệ mạnh mẽ, rắn ráo nhanh nhẹn linh hoạt hay rắn nước uyển chuyển trong môi trường ẩm ướt. Những hình ảnh sinh động ấy mang đến cảm giác phấn khích xen lẫn tò mò cho người tham quan, đồng thời thay đổi nhiều định kiến vốn có về loài bò sát này.
Hoạt động tiếp theo là phần thực hành phân biệt rắn độc và rắn không độc, được thiết kế an toàn tuyệt đối cho mọi du khách, kể cả trẻ em. Thông qua hình ảnh trực quan về những chú rắn sống động tại trung tâm, các clip về rắn… du khách được hướng dẫn cách nhận diện hình dạng đầu, mắt, thân, vảy cũng như mầu sắc đặc trưng của từng nhóm rắnđộc và không độc.
Những kiến thức tưởng chừng chỉ dành cho giới nghiên cứu nay được truyền tải đơn giản, dễ hiểu, giúp người tham gia nắm bắt một cách tự nhiên và thú vị. Đây cũng là phần tạo ra nhiều kỷ niệm vui vẻ khi du khách tự tin hơn trong việc phân biệt và hiểu về đặc điểm sinh học của rắn.
Không chỉ dừng lại ở việc nhận diện loài, hoạt động khám phá còn chú trọng vào giáo dục kỹ năng sinh tồn và bảo vệ môi trường. Du khách được học cách xử lý khi gặp rắn trong tự nhiên, những điều nên tránh để đảm bảo an toàn và những bước sơ cứu cơ bản khi nghi ngờ bị rắn cắn. Những kiến thức này mang tính thực tiễn cao, phù hợp cho học sinh, sinh viên hoặc người hay tham gia hoạt động dã ngoại. Đồng thời, HTX làng nghề Lệ Mật cũng truyền tải thông điệp về tầm quan trọng của rắn đối với hệ sinh thái, khẳng định rằng việc tiêu diệt bừa bãi không chỉ gây mất cân bằng sinh thái mà còn làm suy giảm nguồn gen quý hiếm.
Bên cạnh yếu tố khoa học, hoạt động khám phá còn đem đến cho du khách cái nhìn sâu sắc về giá trị văn hóa của nghề nuôi rắn Lệ Mật. Người dân nơi đây đã tạo dựng nghề trên nền tảng tri thức truyền đời, từ săn bắt rắn xưa kia đến chăn nuôi có kiểm soát và ứng dụng khoa học hiện đại trong chăm sóc…. Những câu chuyện về các nghệ nhân kỳ cựu, mẹo chữa rắn cắn theo kinh nghiệm dân gian và cách người Lệ Mật gắn bó với loài rắn suốt hàng trăm năm sẽ tạo dấu ấn khó quên cho du khách, đặc biệt là khách quốc tế. Qua đó, nghề nuôi rắn không chỉ được nhìn nhận như một ngành kinh tế mà còn là một phần bản sắc văn hóa độc đáo của Thủ đô.
Hiện nay, hoạt động khám phá rắn độc, rắn không độc đang được HTX Làng nghề Lệ Mật phát triển thành một sản phẩm du lịch trải nghiệm chuyên sâu, góp phần đa dạng hóa trải nghiệm của du khách khi đến với làng nghề.
Nhờ sự đầu tư bài bản về hạ tầng, đội ngũ hướng dẫn viên giàu kinh nghiệm và quy trình tổ chức an toàn, hoạt động này phù hợp cho các đoàn trường học, gia đình và những người yêu sinh vật cảnh…
Hoạt động khám phá về rắn độc và rắn không độc tại làng nghề Lệ Mật không chỉ mang lại trải nghiệm thú vị về một thế giới tự nhiên đầy bí ẩn mà còn khơi gợi ý thức bảo tồn động vật hoang dã và trân trọng giá trị văn hóa truyền thống. Thông qua hành trình khám phá này, HTX Làng nghề Lệ Mật mong muốn đưa kiến thức khoa học đến gần hơn với cộng đồng, đồng thời khẳng định vai trò của làng nghề trong phát triển du lịch bền vững và giáo dục sinh thái cho các thế hệ tương lai.
