Nằm giữa vùng đất cổ làng nghề Lệ Mật, nơi lưu giữ huyền thoại chàng trai họ Hoàng diệt thủy quái cứu công chúa, HTX làng nghề Lệ Mật (phường Việt Hưng, Hà Nội) đang trở thành điểm đến độc đáo thu hút du khách trong và ngoài nước.
Không chỉ gìn giữ nghề truyền thống trăm năm, nơi đây còn đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối du lịch tâm linh, văn hóa và trải nghiệm làng nghề, góp phần tạo nên sức hút mới cho hành trình khám phá Thăng Long – Hà Nội.
Nằm cách trung tâm Hà Nội chỉ khoảng 7 km, làng Lệ Mật từ lâu nổi tiếng cả nước với nghề truyền thống săn bắt, nuôi và chế biến rắn, gắn với huyền tích chàng trai họ Hoàng giết thuỷ quái cứu công chúa thời Lý và hành trình “di dân lập ấp” của 13 làng trại phía Tây thành Thăng Long.
Chính từ kho tàng huyền thoại, lễ hội và nghề nuôi rắn độc đáo ấy, Hà Nội đã công nhận Lệ Mật là một điểm du lịch của thành phố, định hướng phát triển trở thành sản phẩm du lịch văn hóa – tâm linh – làng nghề tiêu biểu. Trong bức tranh chung đó, Trung tâm bảo tồn nghề nuôi rắn và Hợp tác xã làng nghề Lệ Mật giữ vai trò trung tâm: vừa gìn giữ “bí quyết” nghề truyền thống, vừa tổ chức đón khách tham quan, trải nghiệm, kết nối với hệ thống di tích tín ngưỡng trên địa bàn.
Không gian làng nghề gắn với huyền thoại tâm linh
Đối với người Lệ Mật, con rắn không chỉ là sinh kế mà còn là hiện thân của linh vật gắn với công trạng của Thành hoàng làng – vị anh hùng đã đánh bại thủy quái để cứu công chúa, được vua ban thưởng và cho phép đưa dân sang khai khẩn đất đai vùng Thăng Long. Hằng năm, lễ hội làng rắn Lệ Mật diễn ra từ ngày 20 – 23 tháng 3 âm lịch, chính hội ngày 23, với nhiều nghi lễ rước, tế, đặc biệt là trò múa rắn mô phỏng cảnh giao chiến với thủy quái, cùng các cuộc thi chọn rắn đẹp, rắn lạ.
Chính hệ thống di tích đình, đền, miếu thờ Thành hoàng tạo nên nền tảng tâm linh quan trọng, để Lệ Mật không chỉ là làng nghề ẩm thực độc đáo mà còn là điểm đến hành hương, chiêm bái. Du khách đến đây có thể thắp nén hương cầu bình an, may mắn, đồng thời tìm hiểu những lớp trầm tích lịch sử văn hóa của một làng cổ ven kinh thành.
Trung tâm bảo tồn nghề nuôi rắn – “bảo tàng sống” của làng nghề
Trong bối cảnh nghề săn bắt rắn hoang dã được hạn chế nhằm bảo vệ động vật hoang dã, người Lệ Mật đã chuyển sang mô hình chăn nuôi và chế biến rắn theo hướng kiểm soát, kết hợp phục vụ du lịch. Trung tâm bảo tồn nghề nuôi rắn và chế biến các sản phẩm OCOP, dược liệu từ rắn – HTX làng nghề Lệ Mật vì thế trở thành nơi hội tụ những hộ chăn nuôi lâu năm, tập hợp tri thức dân gian về bắt rắn, nuôi rắn, làm các sản phẩm OCOP bằng da rắn… đồng thời xây dựng các khu chuồng trại đảm bảo an toàn cho việc tham quan, trải nghiệm.
Đến Trung tâm, du khách được nghe giới thiệu về lịch sử nghề nuôi rắn Lệ Mật, từ thời săn bắt tự nhiên đến nuôi rắn trong trang trại. Quan sát trực tiếp các loại rắn đang được nuôi, tìm hiểu đặc tính từng loài, cách cho ăn, chăm sóc; Tìm hiểu ứng dụng của rắn trong y dược dân gian, món ăn, rượu thuốc….
Nhờ cách tổ chức theo dạng “bảo tàng sống”, những tri thức lâu đời nay được giới thiệu một cách khoa học, sinh động tới đông đảo du khách đặc biệt là giới trẻ, học sinh, sinh viên, khách quốc tế yêu thích khám phá.
Hướng tới phát triển du lịch bền vững
Việc Lệ Mật được công nhận là điểm du lịch đã mở ra cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về phát triển bền vững. Chính quyền địa phương và HTX làng nghề đang từng bước hoàn thiện hạ tầng đón khách, xây dựng các sản phẩm trải nghiệm gắn với không gian văn hóa – tâm linh.
Trong tương lai, Trung tâm bảo tồn nghề nuôi rắn được kỳ vọng sẽ trở thành địa chỉ nghiên cứu, cho sinh viên ngành du lịch; Mở rộng các hoạt động giáo dục trải nghiệm cho học sinh về kỹ năng sống an toàn với động vật hoang dã, bảo vệ môi trường; Kết nối với các tour du lịch tâm linh rộng hơn, gắn Lệ Mật với những di tích nổi tiếng khác của Thăng Long – Hà Nội, hình thành chuỗi “hành trình về nguồn” phía Đông Bắc thành phố.
Từ một làng nghề ven đô, HTX làng nghề Lệ Mật đang từng bước khẳng định vai trò là điểm kết nối du lịch tâm linh, nơi du khách vừa được chiêm bái, tri ân tiền nhân, vừa khám phá một “vương quốc rắn” độc đáo chỉ cách Hồ Gươm vài chục phút di chuyển. Đây là minh chứng sinh động cho hướng phát triển du lịch Hà Nội: Dựa trên giá trị văn hóa bản địa, phát huy bản sắc làng nghề để tạo nên những hành trình trải nghiệm khó quên.
Trong dòng chảy phát triển của du lịch Thủ đô, Trung tâm bảo tồn nghề nuôi rắn và HTX làng nghề Lệ Mật không chỉ góp phần lưu giữ một nghề truyền thống độc đáo, mà còn mở ra những giá trị mới gắn với văn hóa tâm linh của người Việt. Sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn làng nghề, gìn giữ tín ngưỡng và phát triển dịch vụ du lịch đã giúp Lệ Mật trở thành điểm đến đặc sắc, vừa gần gũi vừa khác biệt. Với định hướng đầu tư bài bản và sự chung tay của cộng đồng, nơi đây hứa hẹn tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ du lịch Hà Nội, mang đến cho du khách những trải nghiệm trọn vẹn về lịch sử, văn hóa và bản sắc truyền thống.
